Trước đó, ngày 4/11/2024, Tiktoker Phạm Thoại đăng bài viết với tiêu đề “THƯ NGỎ LỜI GIÚP ĐỠ” trên trang Facebook cá nhân, kêu gọi quyên góp ủng hộ cho bé Bắp đang trong trạng thái nguy kịch, cần gấp 6-7 tỷ đồng chữa trị tại Trung Quốc. Tiktoker Phạm Thoại cho biết, đã sử dụng một ứng dụng công nghệ có tên “Thiện nguyện” để gây quỹ, cho phép mọi người kiểm tra giao dịch như sao kê online.
Bài đăng trên trang cá nhân của Tiktoker Phạm Thoại. Ảnh chụp màn hình.
Đến trưa 24/2, tài khoản gây quỹ do Tiktoker Phạm Thoại đứng tên trên ứng dụng này ghi nhận số tiền kêu gọi hỗ trợ cho bé Bắp là hơn 16,7 tỷ đồng. Tuy nhiên, số tiền trong tài khoản hiện chỉ còn hơn 54,7 triệu đồng.
Nhiều người dùng mạng xã hội, đặc biệt là những người đã góp tiền ủng hộ mẹ con Bắp mong muốn được biết số tiền của họ được sử dụng ra sao.
Chiều 24/2, người quản lý của Phạm Thoại cho biết ê-kip sẽ tổ chức livestream vào tối 25/2 để trả lời thắc mắc của mọi người, đồng thời sao kê rõ ràng số tiền đã nhận.
Hình ảnh tra cứu thu chi tài khoản “Thiện Nguyện” do Phạm Thoại đứng tên vào ngày 23/2. Ảnh: MXH.
Trách nhiệm của người kêu gọi tiền từ thiện, có bắt buộc phải sao kê?
Liên quan tới vụ việc này, luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông Luật phân tích trách nhiệm của từng bên liên quan.
Điều 23 Nghị định 93/2021/NĐ-CP, cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện và sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, cá nhân tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông.
Trong trường hợp này, theo luật sư Bình, số tiền quyên góp được gửi vào tài khoản ngân hàng của Phạm Thoại, vì vậy anh có thể thực hiện công khai bằng nhiều cách, chẳng hạn như lập danh sách chi tiết gồm tên, số tiền và thời gian đóng góp hoặc yêu cầu ngân hàng cung cấp sao kê tài khoản. Trong đó, sao kê từ ngân hàng là phương án đảm bảo tính minh bạch và khách quan hơn, tránh những nghi ngờ không đáng có.
Bên cạnh đó, Điều 5 của Nghị định 93 cũng nêu rõ các hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm báo cáo sai lệch, cung cấp thông tin không chính xác, chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích hoặc lợi dụng hoạt động kêu gọi từ thiện để trục lợi.
“Đối những cá nhân vận động, tiếp nhận nguồn tiền quyên góp từ thiện phải có trách nhiệm sử dụng nguồn tiền đó để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và có trách nhiệm “sao kê” đầy đủ, kịp thời, chính xác nguồn tiền đóng góp từ các nhà hảo tâm”, luật sư Bình nhấn mạnh.
Tiktoker Phạm Thoại kêu gọi ủng hộ từ thiện cho hoàn cảnh chị Thu Hòa. Ảnh: MXH.
Luật sư Bình cho biết, “Nếu cơ quan điều tra phát hiện có dấu hiệu vi phạm, hành vi này có thể bị khởi tố về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự. Mức hình phạt có thể dao động từ cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến tù chung thân, tùy theo giá trị tài sản bị chiếm đoạt”.
Còn đối với chị Thu Hòa (mẹ bé Bắp), theo luật sư, cũng có trách nhiệm công khai minh bạch với những nhà hảo tâm đã quyên góp để giúp đỡ con mình. Số tiền nhận được cần được sử dụng đúng mục đích chữa trị cho bé, bà nên có sự giải trình rõ ràng để chứng minh điều đó.
Việc thiếu minh bạch sẽ làm dấy lên nhiều thắc mắc trong dư luận, khiến các mạnh thường quân băn khoăn về việc số tiền họ đóng góp có thực sự được sử dụng đúng mục đích hay không.
Mạnh thường quân tham gia đóng góp có quyền yêu cầu gì?
Theo Điều 23 của Nghị định 93, cá nhân đứng ra kêu gọi từ thiện có trách nhiệm công khai thông tin về số tiền đã tiếp nhận. Điều này đồng nghĩa với việc các mạnh thường quân có quyền giám sát, đảm bảo rằng khoản đóng góp của họ được sử dụng đúng mục đích.
Luật sư Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông Luật. Ảnh: NVCC.
Người đóng góp từ thiện có quyền được biết về số tiền đóng góp của mình có được ghi nhận và dùng vào đúng mục đích hay không.
Nếu phát hiện số tiền đóng góp của mình bị sử dụng sai mục đích hoặc người kêu gọi có dấu hiệu gian dối, lợi dụng lòng tin để chiếm đoạt thì có quyền gửi đơn tố giác tội phạm lên cơ quan công an để yêu cầu xác minh, điều tra và xử lý.
Căn cứ tại Điều 18 Nghị định 93/2021/NĐ-CP thì cá nhân vận động có trách nhiệm thống nhất với tổ chức, cá nhân đóng góp để có phương án phân phối, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện còn dư hoặc chuyển cho Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp để thực hiện các chính sách an sinh xã hội bảo đảm phù hợp với mục tiêu đã cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp.
Xử lý đối với vi phạm quy định về kêu gọi từ thiện
Xử lý hành chính
Căn cứ tại Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản thì bị xử lý phạt tiền từ tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
Ngoài ra người vi phạm còn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm và chịu biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm.
Xử lý hình sự
Nếu người nào kêu gọi quyên góp nhưng không dùng cho hoạt động từ thiện mà trục lợi từ tiền quyên góp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Với khung hình phạt từ phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đến cao nhất là phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.