Trong một làng quê nhỏ bé yên bình ở ngoại ô thành phố, có một cậu bé tên là Nam, chỉ mới 12 tuổi nhưng đã phải đối diện với quá nhiều mất mát. Mẹ cậu, người phụ nữ đơn thân tần tảo, đã qua đời cách đây hai tháng vì căn bệnh hiểm nghèo. Từ ngày mẹ mất, Nam sống cùng bà ngoại trong một căn nhà lá xiêu vẹo, nằm cuối con đường đất đỏ quanh co. Cậu bé hàng ngày đạp xe hàng chục cây số để đi học và tranh thủ nhặt ve chai kiếm thêm từng đồng bạc lẻ.
Điều duy nhất giúp Nam nguôi ngoai nỗi đau mất mẹ là những buổi chiều sau giờ học, cậu lại đạp xe ra nghĩa trang nhỏ trên đồi – nơi chôn cất mẹ mình. Cậu thường ngồi bên mộ mẹ, kể cho mẹ nghe về một ngày của mình, về việc học, về bạn bè, và những giấc mơ chưa thành hình. Dù nghèo, Nam vẫn giữ được tâm hồn trong sáng và lòng kiên cường, như ngọn lửa nhỏ chưa bao giờ tắt trong đêm lạnh.
Một buổi chiều mùa đông, bầu trời xám xịt như sắp mưa. Nam đạp xe lên đồi như mọi ngày. Nhưng khi đến gần phần mộ mẹ, cậu khựng lại. Trước mặt cậu là một người đàn ông lạ, mặc vest đen sang trọng, mái tóc hoa râm được chải gọn gàng, đứng trầm ngâm bên mộ mẹ cậu. Người đàn ông cúi đầu rất lâu, tay cầm một bó hoa trắng tinh, khuôn mặt nghiêm nghị và đầy cảm xúc. Nam nấp sau một gốc cây, lòng dấy lên nhiều câu hỏi. “Ông ấy là ai? Sao lại biết mẹ mình?”
Chờ mãi không thấy người đàn ông rời đi, Nam lấy hết can đảm bước ra. Cậu nhỏ giọng:
“Chú ơi… chú đến đây làm gì? Đây là mộ mẹ cháu…”
Người đàn ông quay lại. Đôi mắt ông ánh lên sự ngạc nhiên lẫn xót xa khi nhìn thấy Nam. Ông nhìn cậu một lúc lâu, rồi nhẹ nhàng đáp:
“Cháu là Nam phải không? Con trai của cô Liên?”
Nam gật đầu. Người đàn ông mỉm cười nhẹ, ánh mắt như vừa gặp lại một điều thân thuộc sau nhiều năm xa cách. Ông nói:
“Cô Liên từng cứu chú… cứu cả cuộc đời chú.”
Người đàn ông tên là Hùng – một tỷ phú nổi tiếng trong giới tài chính. Tên ông xuất hiện trên nhiều mặt báo, nhưng Nam thì chưa bao giờ đọc báo, cũng chẳng quan tâm đến người giàu. Hùng kể rằng hơn 30 năm trước, khi ông còn là một thanh niên vô gia cư sống lang thang ở thị xã gần làng này, mẹ Nam – khi đó chỉ là một cô gái bán bánh mì ven đường – đã cho ông ăn, che mưa, và giúp ông xin việc ở một xưởng cơ khí nhỏ. Từ đó, ông vươn lên từng bước, nhờ chăm chỉ và gặp nhiều cơ hội may mắn.
“Lúc ấy chú chẳng có gì trong tay. Nhưng cô Liên không hề hỏi lý do vì sao chú khốn khó, chỉ đơn giản là giúp. Chú từng hứa sẽ quay lại tìm cô ấy để trả ơn… nhưng khi chú đủ khả năng, thì cô đã rời đi nơi khác. Chú mất dấu suốt bao nhiêu năm, cho đến tận mấy hôm trước, khi vô tình đọc được tên cô trong mục cáo phó một tờ báo địa phương…”
Nam lặng người. Cậu không thể ngờ mẹ mình từng giúp một người thành công đến vậy. Hùng cúi đầu, mắt đỏ hoe:
“Chú nợ cô ấy một lời cảm ơn. Và có lẽ… chú cũng nợ cháu một điều gì đó.”
Mọi chuyện dường như êm đềm cho đến một ngày, một chiếc xe lạ xuất hiện ở làng. Một người phụ nữ sang trọng bước xuống. Đó là bà Mai – em gái ruột của mẹ Nam, từng cắt đứt liên lạc vì mâu thuẫn gia đình. Bà ta mang theo giấy tờ pháp lý và tuyên bố muốn nhận nuôi Nam, với lý do “máu mủ ruột rà”.
Hùng nghi ngờ, nhưng Nam – vì còn quá nhỏ – không biết phải làm gì. Bà Mai tỏ ra tử tế ban đầu, nhưng sau khi đưa Nam về thành phố, bà ép cậu nghỉ học để phụ bán hàng ở cửa tiệm của chồng bà. Cậu phải dậy từ 5h sáng, làm việc đến tối muộn. Một lần, bà ta còn lớn tiếng nói:
“Tao nhận mày về vì cái ông tỷ phú kia, chứ chẳng phải vì thương hại gì đâu! Đừng tưởng mày là cái gì đặc biệt!”
Nam bỏ trốn trong đêm mưa. Cậu đi bộ gần 10km để tìm về làng. Trên đường, cậu bị ngất xỉu vì đói và lạnh. Khi tỉnh dậy, cậu thấy mình nằm trong một căn phòng ấm áp. Bên cạnh là ông Hùng, gương mặt lo lắng tột độ.
Hóa ra, sau khi không liên lạc được với Nam, Hùng đã thuê người tìm kiếm khắp nơi. Khi biết được sự thật, ông đệ đơn kiện bà Mai về hành vi lạm dụng trẻ em và bắt giữ trái phép. Câu chuyện lên báo, dư luận dậy sóng. Từ một cậu bé vô danh, Nam trở thành biểu tượng cho những đứa trẻ thiệt thòi nhưng giàu nghị lực.
Hùng chính thức nhận Nam làm con nuôi. Nhưng ông không đưa cậu đến sống ở biệt thự sang trọng, mà vẫn giữ căn nhà cũ – nơi có mộ mẹ Nam. Ông nói:
“Đây là nơi mẹ cháu từng sống, từng yêu thương. Ta muốn cháu lớn lên trong chính tình yêu ấy.”
Năm tháng trôi qua, Nam trở thành một người đàn ông thành đạt, nhưng vẫn giữ trái tim hiền hậu và tâm hồn của một cậu bé từng ngồi lặng bên mộ mẹ mỗi chiều. Mỗi năm vào ngày giỗ mẹ, anh và cha nuôi Hùng lại về ngồi bên nhau, kể những câu chuyện đời, chuyện người, chuyện ơn nghĩa…
Và câu chuyện năm xưa – cậu bé nghèo thấy tỷ phú bên mộ mẹ mình – vẫn được người dân làng kể lại, như một minh chứng cho lòng tốt và sự đền đáp kỳ diệu trong cuộc sống.