Tin mới

Loại lá có độc dược chết người

Lá ngón còn được gọi là cây rút ruột, cây xóa nợ, đoạn trường thảo và nhiều tên gọi khác, tùy theo cách gọi của từng địa phương vùng miền.

Theo Y học hiện đại, cây lá ngón được coi là một trong bốn loại cây có độc tính cao nhất (thuốc độc bảng A). Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), lá ngón là loại cây có độc tính cao, thường mọc tự nhiên ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Dù đã được ngành y tế cảnh báo nhiều, nhưng nhiều người vẫn nhầm cây này là rau nên hái về ăn, dẫn đến nguy kịch tính mạng.

Nhiều người nhầm tưởng cây lá ngón là rau ăn được. Ảnh minh họa.

Mới đây, Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc, Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ, đã tiếp nhận 2 chị em bị hôn mê, suy hô hấp sau khi ăn cơm trưa với rau rừng do người quen hái.

Sau bữa ăn khoảng 15 phút, hai chị em gái bị liệt cơ hàm dưới, không nói được, sau đó co giật. Sau khi cấp cứu tại Trung tâm y tế huyện, hai bệnh nhân được chuyển đến bệnh viện tỉnh. Tại đây, hai bệnh nhân nhanh chóng được rửa dạ dày, duy trì thở máy qua ống nội khí quản, kiểm soát hô hấp, tim mạch, dùng thuốc chống co giật, dùng than hoạt giải độc qua sonde dạ dày.

Trong quá trình rửa dạ dày cho 2 bệnh nhân, các bác sĩ đã phát hiện lá ngón trong hệ tiêu hóa người bệnh và chẩn đoán, cả hai ngộ độc do chất độc trong loại rau này.

Ngộ độc lá ngón xuất hiện nhanh, nặng và dễ tử vong

Theo bác sĩ Trung, trong lá ngón có chứa một chất kịch độc có thể ngay lập tức gây ra cái chết, đó chính là hoạt chất cực độc alkaloid – một loại độc tố nguy hiểm. Các alkaloid chứa trong toàn bộ cây, độc tính giảm dần theo thứ tự rễ, lá, hoa, quả và thân cây. Alkaloid là những hợp chất hữu cơ có chứa dị vòng nitơ, có tính bazơ, thường gặp ở trong nhiều loài thực vật, đôi khi còn tìm thấy trong một vài loài động vật. Alkaloid có hoạt tính sinh lý rất cao đối với cơ thể con người và động vật, nhất là đối với hệ thần kinh. Một lượng nhỏ alkaloid đủ chất độc gây chết người.

Nghiên cứu về lá ngón được tiến hành tại Khoa Sinh, Đại học Đà Lạt cho thấy, giã lá ngón thành nước (10g lá, 10ml nước) cho chuột uống 3 giọt, sau 9 phút chuột chết vì co giật. Ăn ba lá hoặc một lá với một chút rượu sẽ chết. Chuyên gia lưu ý lá ngón không những rất giống mà còn mọc gần nhiều cây thuốc và rau ăn nên dễ dẫn đến sự nhầm lẫn gây hậu quả chết người.

Người bị ngộ độc lá ngón có các triệu chứng khát nước, đau họng, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn, sau đó dẫn đến mỏi cơ, thân nhiệt hạ, huyết áp hạ, răng cắn chặt, sùi bọt mép, đau bụng dữ dội, tim đập yếu, khó thở, đồng tử giãn và chết rất nhanh do ngừng hô hấp.

2 nữ bệnh nhân ngộ độc lá ngón đang được điều trị tại bệnh viện. Ảnh: BVCC.

Cách nhận biết lá ngón 

Cây lá ngón có thân và phần cành không có lông. Trên phần thân hơi có khía dọc.

Lá ngón có hình thuôn dài, mọc đối xứng, đầu nhọn, bóng nhẵn. Lá mọc đối, hình trứng thuôn dài, hơi hình mác, đầu nhọn, phía cuống nhọn hoặc hơi tù, mép nguyên, bóng nhẵn, dài 7-12 cm, rộng 2,5-5,5 cm. Chúng thường mọc thành chùm ở đầu cành.

Hoa lá ngón thường nở vào tháng 6, 8, 10 và có màu vàng với 5 cánh. Quả của lá ngón có màu nâu, thon dài, rộng khoảng 0,5 cm, không có lông bao quanh. Hạt lá ngón khá nhỏ, có màu nâu nhạt. Ở các cành non, lá sẽ có màu xanh lục nhưng khá nhạt.

Đến giai đoạn già, lá sẽ chuyển dần sang màu xám nâu nhạt.

Sơ cứu ngộ độc lá ngón

Khi phát hiện người bị ngộ độc cây lá ngón, phương pháp xử trí ban đầu hết sức quan trọng, phải nhanh chóng loại bỏ chất độc ra khỏi cơ thể bằng các biện pháp như: gây nôn, uống đầy nước, móc họng để kích thích gây nôn.

Sau đó nhanh chóng chuyển đến cơ sở y tế gần nhất để loại bỏ độc chất, ngăn cản hấp thu độc chất bằng cách rửa dạ dày, uống than hoạt, truyền dịch. Khẩn trương vận chuyển bệnh nhân tới bệnh viện chuyên khoa có đầy đủ các trang thiết bị cấp cứu điều trị giải độc. Tránh những biến chứng muộn nặng nề, nguy hiểm, nguy cơ dẫn đến tử vong. Hiệu quả cấp cứu chỉ khi được thực hiện sớm dưới 1 giờ.

Hoa và lá của lá ngón. Ảnh minh họa.

Bác sĩ cũng lưu ý việc gây nôn chỉ tiến hành khi bệnh nhân mới ăn xong, bệnh nhân tỉnh, hợp tác. Chỉ dùng biện pháp cơ học (kích thích họng), không dùng thuốc gây nôn vì đến khi thuốc có tác dụng, bệnh nhân nôn thì có thể bệnh nhân bị liệt hầu họng, co giật rất dễ sặc phổi.

Để phòng ngừa ngộ độc lá ngón, biện pháp hữu hiệu nhất là nên chặt bỏ tất cả những cây lá ngón được tìm thấy. Phần lớn bệnh nhân bị ngộ độc lá ngón là do tự tử hoặc bị đầu độc. Cần phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý tâm thần như trầm cảm, stress… là nguyên nhân gây tự sát. Không nên để những người này tiếp cận với lá ngón.

Cây lục bình (bèo tây) là loại thực vật thủy sinh, thân thảo, sống nổi ở nước hoặc những nơi ẩm ướt. Cây rau có nhiều ở các tỉnh miền Tây nước ta.

BS.CKII Huỳnh Tấn Vũ, Giảng viên Trường đại học Y dược TP.HCM, cho biết các nghiên cứu trên thế giới cho thấy, trong lục bình có một số hợp chất như alkaloid, dẫn xuất phthalate, propanoid và dẫn xuất phenyl có tác dụng cao như kháng khuẩn, kháng nấm, chống oxy hóa và phòng ngừa ung thư. Trong lục bình khô còn chứa lượng chất xơ cao, giàu khoáng chất. Ngoài ra, chiết xuất thô của lục bình cho thấy các hoạt động chống lại vi khuẩn gram dương và gram âm, chống lại các gốc tự do gây hại.

Cây lục bình có nhiều công dụng cho sức khỏe. Ảnh minh họa.

Theo bác sĩ Vũ, tại Đài Loan, Indonesia người dân sử dụng lục bình để làm rau ăn giàu caroten. Nhưng ở nước ta, trước đây, cây rau này chủ yếu sử dụng làm thức ăn cho gia súc.

Vài năm trở lại đây, lục bình được xem là cây quý giá ở nước ta. Nhiều nơi ở các tỉnh miền Tây nước ta trồng lục bình để bán ra thị trường làm rau ăn. Phần thân lục bình phơi khô sử dụng trong ngành trang trí nội thất và làm các đồ dùng trong gia đình.

Bác sĩ Vũ cho biết, ngó lục bình xào giống như ngó sen. Đọt non và cuống lá lục bình có thể dùng để nấu canh với tép, cá lóc, tôm khô. Hoa có thể luộc chấm cá kho hoặc xào với thịt heo hay lòng heo, thịt bò… Hai bộ phận này có thể dùng để lẩu theo sở thích của từng người.

“Nhiều người còn tước ngó non và bông lục bình, rửa sạch để ráo, xào với tóp mỡ, chấm nước mắm ăn với cơm nóng. Canh chua cá lóc nấu với ngó lục bình cũng được xem là món ngon, nhiều người thích ăn”, bác sĩ Vũ chia sẻ.

Trong Đông Y, lục bình có tính mát, vị ngọt, hơi cay nhưng không chứa độc, có tác dụng lợi tiểu, sơ phong, chữa sưng tấy, giải độc và viêm đau như viêm tinh hoàn, viêm hạch bạch huyết, viêm khớp ngón tay, chín mé, sưng nách, sưng bắp chuối ở bẹn, tiêm bị áp xe,… Ngoài các tác dụng này, hoa lục bình còn giúp an thần. Trong đó, thân và lá của cây có công dụng tiêu viêm, giải độc da, giúp chữa ung nhọt, làm giảm sưng. Nó cũng có thế phối trộn với các vị thuốc khác chữa hạch cổ tràng nhạc.

Lục bình xào là món ăn được nhiều người thích ăn. Ảnh minh họa.

Lục bình có khả năng chứa thủy ngân cao, cần ăn cẩn thận

Bác sĩ Vũ lưu ý, khi sử dụng lục bình làm rau ăn hoặc làm thuốc chữa bệnh, người dân cần nhớ rằng, cây rau này mọc ở dạng tự nhiên nên có khả năng hấp thu kim loại nặng như thủy ngân, chì hoặc strontium. Vì vậy, tốt nhất không nên sử dụng lục bình mọc ở những nơi có nguồn nước ô nhiễm để tránh ngộ độc.

Ngoài ra, cũng không nên lạm dụng, ăn món này thường xuyên vì đặc tính hút kim loại nặng mạnh mẽ, do đó cần đề phòng lượng chất độc này tích tụ trong lục bình nhiều hơn các loại thực phẩm khác. Người có cơ địa nhạy cảm không nên ăn hoặc dùng lục bình làm thuốc chữa bệnh bởi các thành phần có trong dược liệu này có thể gây kích ứng dẫn đến ngứa.

Cây xương rồng lê gai (còn gọi là xương rồng tai thỏ) có nguồn gốc từ Mexico, hiện được trồng nhiều ở các tỉnh ven biển miền Trung, Ninh Thuận, Bình Thuận… Quả của nó có màu cam đỏ, màu trắng hoặc màu tím, bên trong có màu tím đậm, vị ngọt thanh ăn tốt cho sức khỏe và ngừa nhiều bệnh.

Ở nước ta, ít người biết đến công dụng của loại quả này, nhưng nó lại rất được ưa chuộng tại các nước Châu Mỹ và Trung Quốc do giàu dinh dưỡng và có khả năng hỗ trợ tăng cường sức khỏe, phòng bệnh.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, quả xương rồng lê gai rất giàu dinh dưỡng. Trong đó, 149g quả xương rồng lê gai chứa 61 calo, 1g chất béo, 1g protein, 14g carb, 5g chất xơ, 30% magiê, 23% vitamin C, 7% kali và 6% canxi. Ngoài ra, nó còn chứa nhiều hợp chất thực vật có lợi bao gồm phenol axit và các sắc tố hoạt động như những chất chống oxy hóa.

Tại Việt Nam, người dân thường ít ăn xương rồng lê gai. Nhưng ở nước ngoài, đây là loại quả quý, được trồng để thu hoạch và bày bán trong siêu thị. Trên Amazon, giá trung bình cho 1 hộp gồm 6 quả xương rồng lê gai là khoảng 13 USD (hơn 300.000 VNĐ).

Theo AFP, lá xương rồng lê gai có thể luộc hoặc nướng, chế biến thành món ăn ngon lạ. Hoa xương rồng lê gai được dùng làm trà thảo dược. Hạt loại cây này được chế biến thành dầu dưỡng da. Cần có 1 tấn hạt xương rồng lê gai để sản xuất ra 1 lít dầu xương rồng lê gai. Và 1 lít dầu này có giá cao bất ngờ, lên tới 2000 euro (~55 triệu vnđ) khi xuất khẩu sang châu Âu.

Cây xương rồng lê gai. Ảnh minh họa.

Những lợi ích cho sức khỏ của quả xương rồng lê gai

Tốt cho gan

Từ lâu, người dân Mexico đã sử dụng quả xương rồng lê gai để điều trị các bệnh lý về gan. Khoa học hiện đại cũng đã chứng minh lợi ích này. Trong đó, nhiều nghiên cứu cho rằng, các hợp chất chống oxy hóa có trong loại quả này giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và căng thẳng oxy hóa (sự mất cân bằng giữa các chất chống oxy hóa và các gốc tự do trong cơ thể), chống lại bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.

Giúp giảm cân, tiêu hóa tốt và giảm mức cholesterol

Các nhà khoa học tại Ý cũng đã chỉ ra, quả xương rồng lê gai có hàm lượng chất xơ cao giúp giảm mức cholesterol LDL (có hại) trong cơ thể, cải thiện sức khỏe của hệ tiêu hóa, giúp việc tiêu hóa thức ăn dễ dàng hơn, từ đó giúp loại bỏ táo bón, chướng bụng và các vấn đề nghiêm trọng về đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày. Lượng chất xơ có trong loại quả này cũng giúp cơ thể cảm thấy no lâu hơn, hạn chế sự thèm ăn nên nó có ích đối với những người có ý định giảm cân.

Quả xương rồng lê gai có màu tím, màu trắng hoặc màu vàng. Ảnh minh họa.

Giúp đẹp da, mượt tóc

Một số hợp chất và chất dinh dưỡng của quả xương rồng lê gai như vitamin C và sắc tố betalain có tác dụng chống viêm, chống oxy hóa. Loại quả này cũng chứa nhiều axit béo không bão hòa, đặc biệt là trong hạt và vỏ, rất tốt đối với sức khỏe của da và tóc.

Tốt cho tim mạch

Một nghiên cứu của Viện Hóa học Thực phẩm, Đại học Kỹ thuật Berlin, Đức chỉ ra, hàm lượng kali đáng kể có trong quả xương rồng lê gai giúp giảm huyết áp bằng cách thư giãn các mạch máu và giảm căng thẳng cho hệ thống tim mạch. Cuối cùng, các chất betalain có trong loại quả xương rồng này có thể củng cố thành nội mô của mạch máu, từ đó làm giảm nguy cơ suy yếu hệ tuần hoàn.

Chính vì vậy, quả xương rồng lê gai có thể ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch, bệnh tim mạch vành và đột quỵ.

Kiểm soát tiểu đường

Một số nghiên cứu sơ bộ của các nhà khoa học ở Australia trên người cho thấy tiêu thụ quả xương rồng lê gai có thể làm giảm lượng đường trong máu lúc đói và mức insulin sau bữa ăn ở cả người lớn khỏe mạnh và những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.

Phụ nữ mang thai, người mắc tiểu đường không nên ăn

Theo bác sĩ Nguyễn Trường Hanh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Ninh, dù có nhiều thành phần dinh dưỡng tốt sức khỏe nhưng quả xương rồng lê gai cũng có tác dụng phụ như gây ra tiêu chảy nhẹ, buồn nôn, đầy hơi, đau đầu… nếu ăn quá nhiều.

Bác sĩ Hanh khuyến cáo, phụ nữ mang thai và cho con bú không nên ăn quả xương rồng lê gai, vì thành phần trong thảo dược này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Theo bác sĩ Hanh, loại quả này có thể làm hạ đường huyết, vì vậy người mắc tiểu đường và có lượng đường trong máu thấp thì không nên dùng, hoặc phải tham khảo ý kiến bác sĩ.

Bác sĩ giải thích, xương rồng lê gai có thể ảnh hưởng đến đường huyết, làm cho việc kiểm soát đường huyết khó khăn trong và sau khi phẫu thuật. Vì vậy, người mới phẫu thuật không nên ăn loại quả này.

Hiện nay, nhiều người, nhất là trung niên và người cao tuổi, chọn đi bộ mỗi ngày để rèn luyện sức khỏe vì cho rằng hoạt động này tốt cho xương khớp, lại giúp tinh thần thư thái. Khoa học cũng chứng minh, đi bộ mang lại nhiều lợi ích, như tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm trầm cảm lo âu, giúp giảm cân và tăng cường sức mạnh cơ bắp…

Tuy nhiên, dưới góc nhìn của các chuyên gia, đi bộ không phải lựa chọn tối ưu cho mọi người. An toàn nhất, trước khi tập luyện bất cứ môn thể thao nào, chúng ta nên đi kiểm tra sức khỏe và được bác sĩ tư vấn.

Bác sĩ Đỗ Nam Khánh – Uỷ viên Thường vụ Hội Giáo dục chăm sóc sức khoẻ cộng đồng Việt Nam cho biết, không thể phủ nhận những lợi ích của việc đi bộ với sức khỏe, tuy nhiên một số người, nhất là người cao tuổi cần đặc biệt lưu ý khi đi bộ.

Những người có vấn đề về xương khớp, nhất là thoái hóa khớp không nên đi bộ. Ảnh minh họa.

“Thực tế, hiện nay đi bộ đang là phong trào được nhiều người hưởng ứng, thậm chí có cả các hội, nhóm cùng nhau đi bộ vào mỗi sáng hoặc chiều tốt. Về góc độ vận động, đây là điều rất tốt, thế nhưng cũng cần chú ý đến những vấn đề sức khỏe tiềm tàng, nhất là vấn đề xương khớp, để vận động làm sao cho phù hợp, không để lại hậu quả đáng tiếc”, bác sĩ Khánh chia sẻ.

Theo bác sĩ Khánh, đi bộ chống chỉ định với những người bị thoái hóa khớp, nhất là đang ở giai đoạn có viêm khớp. “Thực tế, không ít người đang bị đau khớp nhưng lại nghĩ đi bộ sẽ giúp cải thiện nên càng đi khỏe. Đây là một sai lầm khiến bệnh càng trầm trọng”, bác sĩ Khánh cảnh báo.

Bác sĩ Khánh lý giải, khi đi bộ, trọng tải của cơ thể sẽ dồn toàn bộ lên đôi chân, tạo sức đè ép lên các mặt sụn khớp đã bị thoái hóa, từ đó tạo nên những sang chấn trên hai đầu xương, gây ra hiện tượng viêm khớp, gây đau nhiều hơn. Những người này càng đi nhiều sẽ càng làm khớp mòn thêm, nếu không phát hiện sớm, điều trị kịp thời còn có thể mất khả năng vận động.

Đặc biệt, những người thừa cân, béo phì càng đi bộ nhiều sẽ càng gây thoái hóa khớp sớm. Vì thế, những người thừa cân, có vấn đề về xương khớp thường sẽ không được tư vấn đi bộ, thay vào đó là đạp xe hoặc bơi lội.

Bác sĩ Khánh cho biết, khi bị thoái hóa khớp nếu đi bộ sẽ càng làm tình trạng nặng nề hơn. Ảnh: Lê Phương.

Ngoài ra, theo bác sĩ, không nhất thiết ngày nào cũng đi bộ hoặc phải đạt 10.000 bước/ngày. “Việc đi bộ sẽ tùy thuộc vào bệnh lý, sức khỏe, tuổi tác của mỗi người, không có quy tắc chung cho tất cả”, bác sĩ Khánh chia sẻ.

Ngoài ra, nếu có thói quen đi bộ vào buổi sáng, bạn chỉ nên ra ngoài khi trời đã sáng, tốt nhất là khi có ánh nắng. Chú ý khởi động kỹ trước khi đi bộ để tránh xảy ra chấn thương bởi khi mới thức dậy, cơ thể và các khớp vẫn trong trạng thái nghỉ ngơi, cần các hoạt động nhẹ nhàng trước để thích nghi.

Những lỗi thường gặp khi đi bộ:

– Uống không đủ nước: Khi đi bộ, việc cung cấp đủ nước cho cơ thể rất quan trọng. Nếu cơ thể bị mất nước nhiều qua mồ hôi mà không được bổ sung kịp thời sẽ gây ra mệt mỏi và chuột rút cơ. Trước khi đi bộ 2 tiếng, bạn nên uống một cốc nước. Trong khi đi bộ, nếu khát nước, hãy đáp ứng đủ, tùy vào khối lượng vận động, cũng như quãng đường đi bộ.

Tránh đồ uống chứa caffein, nước ngọt trước khi đi bộ vì chúng chứa nhiều đường, chất kích thích có thể khiến cơ thể mất nước, khát nước hơn. Khi đi bộ hơn 2 giờ, hãy sử dụng đồ uống thể thao thay thế chất điện giải.

– Sải bước quá dài: Khi đi bộ, đa số mọi người sẽ có xu hướng tự nhiên là bước dài sải chân về phía trước. Điều này dẫn đến sai tư thế cột sống, bước chân mạnh khiến ống chân bị đau và không thể đi nhanh hơn được. Vì thế, khi đi bộ nếu muốn đi nhanh để tiêu hao nhiều calo hơn, thì nên thực hiện các bước ngắn hơn, nhanh hơn thay vì sải bước quá dài.

– Giày dép không phù hợp: Đi giày dép chật hay rộng quá, trọng lượng nặng, cứng đều có thể gây khó chịu và thậm chí gây hại cho cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm cân gan chân, phồng rộp bàn chân, co giật cơ và các vấn đề về đầu gối. Trước khi đi bộ nên lựa chọn giày đi bộ có trọng lượng nhẹ, êm, dễ uốn cong và nên chọn cỡ giày lớn hơn một cỡ so với giày công sở. Bên cạnh đó, nên thay giày mới sau khoảng 800km đi bộ. Mặc quần áo thoải mái cũng rất quan trọng để tránh bị trầy xước và quá nóng khi đi bộ.

– Tư thế đi bộ sai: Việc luôn nhìn xuống bước chân, hoặc kiểm tra số bước chân trong điện thoại khi đi bộ là một sai lầm, khiến cổ và lưng bị căng và khiến bạn ít nhận thức được xung quanh, có thể gây nguy hiểm. Các chuyên gia khuyến cáo, tư thế đi bộ tốt giúp bạn giữ nhịp thở tốt và ngăn ngừa các vấn đề về lưng, cổ và vai. Tư thế đi bộ đúng là giữ cằm cao khi đi, cằm phải song song với mặt đất. Mắt tập trung vào đường đi, theo dõi phía trước với khoảng cách từ 3-6m để tránh chướng ngại vật.

Đồng thời, cần giữ tư thế đứng thẳng nhưng thả lỏng vai, lưng có đường cong tự nhiên, cằm hướng lên và song song với mặt đất khi đi bộ. Để giữ tư thế đứng thẳng, linh hoạt giúp đi bộ tăng cường sức khỏe, tốt nhất nên tập cơ bụng thông qua các động tác gập bụng và các bài tập khác.