Tại dự thảo Nghị định về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu, Bộ Công Thương giữ đề xuất loại hình này lắp tại nhà ở, cơ quan công sở để tự dùng và nối lưới quốc gia sẽ không được bán hoặc bán giá 0 đồng. Tức, người dân có thể bán phần dư thừa nhưng Nhà nước chỉ ghi nhận sản lượng, không thanh toán tiền.

Một số chuyên gia bình luận nếu bỏ chi phí lắp đặt nhưng chỉ bán 0 đồng sẽ khó thu hút người dân tham gia vì suất đầu tư không hiệu quả.

Lý giải về đề xuất này, Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) cho biết loại hình tự sản tự tiêu được đưa ra dựa trên định hướng tại Quy hoạch điện VIII được Thủ tướng phê duyệt ngày 15/5/2023. Theo đó, năng lượng mặt trời mái nhà của người dân, tại công trình xây dựng, cơ sở sản xuất kinh doanh được khuyến khích để tiêu thụ tại chỗ, không đấu nối hoặc không bán vào lưới điện quốc gia.

Theo cơ quan này, lắp đặt hệ thống tự dùng sẽ giúp người dân giảm mua từ hệ thống quốc gia, ổn định chất lượng điện năng. Vì đó, Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ cho phép loại hình này được nối lưới, miễn giấy phép hoạt động điện lực, hay điều chỉnh công năng công trình.

Về mức giá 0 đồng, cơ quan của Bộ Công Thương nói bởi nhà nước muốn khuyến khích nhu cầu tự dùng. “Nếu phát triển để kinh doanh, mua bán, tổ chức, cá nhân phải đáp ứng các quy định Luật Quy hoạch, Điện lực, Đầu tư, Xây dựng và các luật chuyên ngành khác”, cơ quan này cho biết.

Thừa nhận “đòi hỏi bán điện là nhu cầu thực tiễn” nhưng họ cho rằng người dân chưa nhận thức hết lợi ích mà Bộ Công Thương đề xuất. Đó là, giảm áp lực cho hệ thống quốc gia, tăng khả năng vận hành an toàn cho lưới điện.

“Được miễn giảm một số quy định, tiêu chí khắt khe và có nhiều ưu đãi về chính sách, nếu bán sẽ xảy ra tình huống vỡ quy hoạch, khó kiểm soát hệ thống lưới, trục lợi chính sách của nhà nước”, đơn vị này lo ngại.

Hiện, cả nước có hơn 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện VIII, quy mô loại nguồn này đến 2030 thêm 2.600 MW hoặc đạt 50% các tòa nhà công sở, nhà dân.

Theo dự thảo, các tổ chức, cá nhân được lựa chọn đấu nối hoặc không nối với lưới quốc gia. Trường hợp không nối lưới sẽ không giới hạn về công suất lắp. Nếu nối lưới sẽ bị giới hạn tổng quy mô và phân bổ từng vùng, miền. Cụ thể, tới 2030, miền Nam phát triển tối đa 1.110 MW ở phía Nam; miền Bắc là 927 MW, còn lại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên (560 MW).

Việc giới hạn quy mô được Cục điều tiết điện lực lý giải nhằm đảm bảo an toàn hệ thống. Theo họ, để hoàn toàn đáp ứng mọi nguồn năng lượng với đủ mức công suất khác nhau phải có công nghệ lưu trữ, vận hành điều độ hệ thống lưới. Cùng đó, nguồn điện nền phải đảm bảo có thể kịp thời phát khi năng lượng gió, mặt trời sụt giảm.

“Nếu cho nối lưới không giới hạn, công tác vận hành lưới của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) gặp rất nhiều khó khăn và nguy cơ cao mất an toàn hệ thống quốc gia ở mức rất cao”, cơ quan này cho hay.

Hiện, năng lượng mặt trời phụ thuộc vào bức xạ mặt trời và yếu tố thời tiết nhưng đây là các yếu tố bất định. Khi không có bức xạ (mây, mưa hoặc ban đêm), lưới quốc gia vẫn phải bảo đảm cấp đủ điện. Điều này dẫn đến thay đổi, tăng giảm nhanh của hệ thống, khiến nguồn điện chạy nền không ổn định.

Trong khi đó, tỷ trọng dự phòng nguồn hiện tại vẫn khá thấp và chưa có giải pháp về tích trữ đồng bộ ở quy mô quốc gia. Như vậy, theo Bộ Công Thương, cần phải có các biện pháp giới hạn tỷ trọng để đảm bảo vận hành ổn định của hệ thống.

Hiện một số quốc gia có chính sách mua bán điện mặt trời mái nhà dư thừa từ người dân như Đức, Mỹ hay điển hình là Australia. Nước này xây dựng biểu giá FIT để thanh toán cho lượng bán lên lưới của các hộ. Mức giá và điều kiện thực hiện có thể khác nhau theo từng công ty bán lẻ điện. Việc áp dụng giá FIT giúp cho giảm thời gian hoàn vốn của nhà đầu tư.

Mức giá mua điện tại các nước cũng áp dụng đa dạng, thậm chí có thể mua với mức giá âm. Như Trung Quốc, một quốc gia có chính sách mua điện dư thừa của người dân, năm ngoái đã bổ sung hơn 51 GW năng lượng mặt trời quy mô nhỏ. Tuy nhiên, tốc độ lắp đặt chóng mặt khiến lưới điện ở một số khu vực quá tải. Sơn Đông, một tỉnh của Trung Quốc, năm ngoái còn công bố chính sách mua điện mặt trời giá âm để hạn chế nguồn cung trong các thời điểm dư thừa sản lượng.

Đề xuất trừ điểm giấy phép lái xe vi phạm là điểm mới trong dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ tháng 4/2024, so với dự thảo được Bộ Công an trình Quốc hội cuối năm 2023. Vấn đề này được nghiên cứu từ kinh nghiệm nhiều nước như Singapore, Nhật Bản, Trung Quốc…

Theo dự thảo, mỗi giấy phép lái xe có 12 điểm, được lưu trên hệ thống cơ sở dữ liệu. Tài xế vi phạm sẽ bị trừ điểm. Số điểm cụ thể bị trừ tương ứng với từng trường hợp vi phạm và sẽ do Chính phủ quy định chi tiết.

Dữ liệu trừ điểm được cập nhật trên hệ thống dữ liệu ngay khi hình thức xử phạt có hiệu lực. Người lái xe được thông báo nội dung này.

Nếu giấy phép lái xe chưa bị trừ hết 12 điểm và tài xế không bị trừ điểm thêm lần nào trong 12 tháng gần nhất, sẽ được phục hồi đủ số điểm.

Trường hợp giấy phép lái xe bị trừ hết điểm, tài xế phải tham gia kiểm tra kiến thức pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ do Cục CSGT tổ chức. Khi học xong, đạt kết quả thì bằng lái được phục hồi đủ 12 điểm.

Giấy phép lái xe mới đổi, cấp lại, nâng hạng được giữ nguyên số điểm trước khi đổi. Chính phủ sẽ quy định trình tự, thủ tục trừ điểm, phục hồi điểm giấy phép lái xe.

‘Trừ điểm sẽ giúp lái xe chấp hành pháp luật tốt hơn’

Tình trạng vi phạm giao thông tại Việt Nam trong thời gian qua diễn ra phổ biến, theo Bộ Công an, là do ý thức tài xế kém, văn hóa giao thông chưa hình thành rõ nét. Trung bình mỗi năm, CSGT xử lý hơn 3 triệu trường hợp vi phạm, tước giấy phép lái xe hơn nửa triệu trường hợp.

Tai nạn giao thông tuy giảm nhưng ở mức cao, nhiều vụ làm chết, bị thương nhiều người. Nguyên nhân chủ yếu là lỗi của tài xế không chấp hành quy định.

Trong khi đó, việc đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe còn nhiều bất cập, chưa phù hợp, chưa sát thực tế, một số công đoạn còn dễ dãi. Không ít học viên sau khi được cấp bằng lái nhưng không đủ tự tin để lái ôtô ra đường, kỹ năng kém, không nắm được pháp luật, nhất là quy tắc tham gia giao thông. Việc quản lý người lái xe sau khi được sát hạch, cấp giấy phép lái xe đang bị buông lỏng nhưng chưa có biện pháp hữu hiệu, cơ quan soạn thảo nêu.

Theo quy định hiện hành, nếu tài xế vi phạm nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, sẽ bị tước giấy phép lái xe từ 1 đến 24 tháng. Trung bình mỗi năm, có hơn 500.000 trường hợp bị tước bằng lái, khiến tài xế không được điều khiển phương tiện, gây ảnh hưởng đến đi lại, sản xuất kinh doanh, đời sống của người dân.

Việc tước bằng lái cũng đang thực hiện thủ công nên nhiều người vi phạm bỏ giấy phép không đến lấy. “Mỗi lần bị trừ điểm như là tiếng chuông cảnh báo giúp lái xe chấp hành pháp luật tốt hơn”, Bộ Công an nêu quan điểm.

Cơ quan soạn thảo cam kết, thủ tục trừ và phục hồi điểm giấy phép lái xe sẽ được tiến hành đơn giản, không phiền hà cho người vi phạm. Hệ thống dữ liệu tự động trừ điểm người vi phạm, nên họ không cần gặp trực tiếp cơ quan chức năng, tránh phát sinh tiêu cực.

Tương tự hình thức ‘bấm lỗ’

Ý tưởng trừ điểm bằng lái người vi phạm từng được Bộ Công an áp dụng lần đầu năm 2003, bằng hình thức “bấm lỗ”. Giấy phép lái xe bị đánh dấu hai lần thì tài xế phải thi lại Luật Giao thông đường bộ khi đổi bằng lái; nếu bị đánh dấu ba lần, giấy phép lái xe hết giá trị sử dụng, tài xế phải thi lại cả lý thuyết và thực hành để được cấp giấy phép mới.

Sau 4 năm thực hiện, quy định này bị bãi bỏ. Bộ Công an cho rằng việc bấm lỗ trên giấy phép lái xe không thể hiện thời điểm vi phạm, bằng lái lem nhem thiếu thẩm mỹ. Ngoài ra việc bấm lỗ dễ phát sinh tiêu cực khi lái xe bị bấm lỗ nhiều thì tìm mọi cách “chạy” bằng lái mới.

Đầu năm 2020, khi lần đầu dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ, Bộ Công an nêu ý tưởng mỗi giấy phép lái xe có 12 điểm, tương ứng với 12 tháng và tài xế bị trừ điểm trên hệ thống mỗi khi vi phạm.

Tuy nhiên, tại dự thảo trình Quốc hội cuối năm 2023, Bộ Công an bỏ đề xuất này. Nhưng nhiều đại biểu cho rằng cần bổ sung quy định trừ điểm bằng lái. Thượng tọa Thích Đức Thiện (Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam) dẫn chứng, lúc ông lấy bằng lái xe ở bang California (Mỹ), họ cũng áp dụng quy định tài xế vi phạm sẽ bị trừ điểm tùy theo mức độ phạm lỗi. Khi giấy phép lái xe bị trừ hết điểm sẽ bị thu hồi và bị phạt hành chính. “Cần phải có quy định trừ điểm bằng lái xe trong Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ”, ông Thiện nêu quan điểm hồi tháng 11/2023.